بالاخره انتظار به سر رسید؛ اندکی بعد از نیمه‌شب تهران. اتاق کنفرانسی در طبقه همکف مقر سازمان ملل در وین، شاهد قرائت بیانیه اجرائی‌شدن توافق نهایی ایران و کشورهای ١+٥ شد. بیانیه‌ای که هفت قطع‌نامه تحریمی علیه ایران را که در ٩ سال گذشته تصویب شده بود لغو کرد. همان‌طور که تحریم‌های مالی و اقتصادی چندجانبه مربوط به برنامه هسته‌ای ایران نیز لغو شد.
بالاخره انتظار به سر رسید؛ اندکی بعد از نیمه‌شب تهران. اتاق کنفرانسی در طبقه همکف مقر سازمان ملل در وین، شاهد قرائت بیانیه اجرائی‌شدن توافق نهایی ایران و کشورهای ١+٥ شد. بیانیه‌ای که هفت قطع‌نامه تحریمی علیه ایران را که در ٩ سال گذشته تصویب شده بود لغو کرد. همان‌طور که تحریم‌های مالی و اقتصادی چندجانبه مربوط به برنامه هسته‌ای ایران نیز لغو شد.
اگرچه تمام بعدازظهر شنبه به انتظار گذشت اما محمدجواد ظریف توییت کرد: «ما در حال رسیدن به اجرای برجام هستیم، چیز مهمی نیست. دیپلماسی نیاز به صبر دارد. جایگزین دیگری وجود ندارد». اگرچه صبر در فضای پرالتهاب بی‌خبری، سخت است اما میوه آن اجرائی‌شدن برجام بود. توافقی که ٢٣ تیرماه در وین به دست آمد و شش ماه و سه روز زمان طی شد تا تعهدات ایران و ١+٥ انجام شود تا طرفین به روز اجرا برسند. توافق وین تعهداتی به مدت ١٠ تا ٢٠ سال در برنامه هسته‌ای ایران را پذیرفته، در‌عین‌حال تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران را لغو کرده است.
روز شنبه مذاکره موگرینی و ظریف با حضور معاونانشان گام اول روز اجرائی‌کردن برجام بود و بعد از آن جان کری، وزیر خارجه آمریکا که برای ملاقات با ظریف از لندن به وین آمد؛ آن دو علاوه بر مسئله هسته‌ای ایران در دو سال گذشته، هفته گذشته از پس حل غائله دستگیری ملوانان آمریکایی در آب‌های ایران برآمده بودند و ماجرا را در حدود ٢٠ ساعت ختم کرده بودند؛ همان‌طور که لابه‌لای مذاکرات هسته‌ای توانسته بودند ماجرای پیچیده شهروندان زندانی آمریکایی در ایران و ایرانیان زندانی در آمریکا را رفع کنند. حالا در گام نهایی اجرای برجام، به تعهدات خود عمل کردند.
با‌این‌حال توافقی حدودا ١٠ساعته در وین، نگرانی‌هایی را رقم زده بود اگرچه منابع نزدیک به تیم مذاکره‌کننده ایرانی علت این سکوت را فقط به دلیل کار روی ریزه‌کاری‌های برجام اعلام کردند.
طبق قرار باید ابتدا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش خود را از تعهدات ایران اعلام می‌کرد. یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سکوت شنبه را شکست.
او در پیامی ویدیوئی تأکید کرد ایران به تعهدات خود در قالب اجرای برجام عمل کرده است: «بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تشخیص دادند که ایران همه اقدامات لازم در برجام را برای اجرائی‌شدن آن انجام داده است. برجام راه آژانس برای آغاز راستی‌آزمایی و نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران در امور مربوط به آن را تحت این توافق همان‌طور که توسط شورای امنیت سازمان ملل و شورای حکام تعیین شده است، فراهم می‌کند». آمانو اضافه کرد: «ارتباط بین ایران و آژانس هم‌اکنون وارد فاز تازه‌ای شده است. این یک روز مهم برای جامعه بین‌المللی است». او یادآوری کرده: «در راستای تعهدات ایران در برجام این کشور اجرای پروتکل الحاقی را در راستای پادمان‌های امنیتی با آژانس آغاز خواهد کرد». از این پس ایران و آژانس در فرایند نظارتی درباره تعهدات ذکرشده در برجام با هم همکاری می‌کنند.
اندکی پس از این بیانیه بود که ظریف و موگرینی در یکی از آخرین قاب‌های مشترک خود قرار گرفتند. موگرینی که کت‌‌وشلواری مشکی به تن داشت، متن بیانیه مشترک را به انگلیسی قرائت کرد و با ذکر تک‌تک قطع‌نامه‌های پیشین تحریمی علیه ایران اعلام کرد این قطع‌نامه‌ها لغو می‌شوند: «از آنجا که ایران به تعهدات خود عمل کرده است، امروز تحریم‌های مالی و اقتصادی ملی و چندجانبه مربوط به برنامه هسته‌ای ایران منطبق با برجام برداشته شد. اتحادیه اروپایی، کشورهای ١+٥، مرکب از جمهوری خلق چین، جمهوری فرانسه، جمهوری فدرال آلمان، فدراسیون روسیه، بریتانیا، ایالات متحده آمریکا و ایران همچنین در‌زمینه استفاده‌های صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای، در چارچوب برجام، همکاری خواهند کرد. تحریم‌های سازمان ملل مربوط به برنامه هسته‌ای ایران برداشته شد. قطع‌نامه ٢٢٣١ (٢٠١٥) شورای امنیت که برجام را مورد تأیید قرار داد، از این پس در کنار پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی)، تنها چارچوب حقوقی مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای ایران خواهد بود و تمامی مفاد قطع‌نامه‌های ١٦٩٦ (٢٠٠٦)، ١٧٣٧ (٢٠٠٧)، ١٧٤٧ (٢٠٠٧)، ١٨٠٣ (٢٠٠٨)، ١٨٣٥ (٢٠٠٨)، ١٩٢٩ (٢٠١٠) و ٢٢٢٤ (٢٠١٥) خاتمه می‌یابند. اتحادیه اروپایی تأیید کرده است که چارچوب‌های قانونی لازم برای برداشتن تحریم‌های مالی و اقتصادی اتحادیه درباره برنامه هسته‌ای ایران اجرائی شد. ایالات متحده اعمال تحریم‌های مصوب مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران را امروز متوقف می‌کند که همچنین شامل لغو فرمان‌های اجرائی مربوطه و صدور مجوز برخی فعالیت‌ها- آن‌گونه‌که در برجام مشخص شده- است. اتحادیه اروپایی و ایالات متحده آیین‌نامه‌های مربوطه درخصوص جزئیات تحریم‌هایی را که برداشته می‌شوند صادر و از این طریق مشارکت بین‌المللی در پیشرفت اقتصادی ایران را تسهیل کردند».
هم‌زمان با قرائت بیانیه مشترک که بعد از موگرینی ظریف نیز آن را به فارسی قرائت کرد، حسن روحانی نیز در توییتی نوشت: «برجام به فرجام رسید، خدا را سپاس می‌گویم و در مقابل عظمت شما ملت صبور سر تعظیم فرود می‌آورم. این سربلندی و پیروزی بر شما مبارک باد».
هم‌زمان با این بیانیه، باراک اوباما، دستور اجرائی هشت صفحه‌ای لغو تحریم‌های هسته‌ای ایران را صادر و کنگره آمریکا را از این اقدام مطلع کرد. سخنرانی جان کری، وزیر خارجه آمریکا، گویی حسن ختام شب اجرای برجام بود. او با تأکید بر راستی‌آزمایی برنامه هسته‌ای ایران و کاهش چشمگیر میزان غنی‌‌سازی ایران و تعداد سانتریفیوژها، خبر داد که امروز آمانو به تهران سفر می‌کند. او همچنین ادعاهای پیشین درباره خطر دستیابی به سلاح هسته‌ای در ایران را تکرار کرد؛ همان‌طور که از توان دیپلماسی در حل مسائلی مثل بحران سوریه دفاع می‌کرد.
برجام با اعلام رسمی لغو تحریم‌های ایران وارد فاز اجرا شد. تحریم‌ها در مقابل اجرای تعهدات هسته‌ای تا سال ٢٠٢٥ برداشته شد. ٩ سال تحریم خرید نفت ایران، کشتی‌رانی، تجارت با ایران و... بعد از ٢٢ ماه مذاکره و شش ماه اجرای تعهدات هسته‌ای لغو شد.
تأثير داخلي و خارجي اجراي برجام
سيدجلال ساداتيان (ديپلمات و استاد دانشگاه)- همه اخبار حاکی از آن است که توافقات لازم برای اجرای بندبند برجام یعنی برنامه جامع اقدام مشترک که با قطع‌نامه ٢٢٣١ شورای امنیت سازمان ملل متحد جنبه اجرائی در سطح بین‌المللی یافته، انجام شده است.
حسب اطلاعاتی که تاکنون به خارج از نشست‌ها داده شده است این توافق بالغ بر ٢٠٠ صفحه مطلب است که در سطح کارشناسی تهیه شده و به تأیید وزرای خارجه کشورهای عضو تیم مذاکره‌کننده قرارگرفته و توافق شده است با اعلام آغاز اجرای برجام، روی خروجی سایت «وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا» و «اتحادیه اروپا» قرار گیرد.
اگر برجام، اجرائی شود چه اثراتی در بعد داخلی و منطقه‌ای و همچنین در سطح بین‌المللی بر آن مترتب خواهد بود؟
در بعد داخلی انتظار می‌رود که با سهولت بیشتری مراودات تجاری و همکاری‌های صنعتی و بین‌المللی فی‌مابین ایران و کشورهایی که پس از اعلام توافقات برجام، هیأت‌های خود را راهی ایران كرده‌اند صورت گیرد تا همکاری‌های مختلف در ابعاد مربوط به توسعه صنایع انرژی و نفتی و پتروشیمیایی و ساختمان و اتومبیل‌سازی و... شکل گیرد که قاعدتا بر بازار سرمایه و اشتغال و ورود تکنولوژی و انجام تولیدات با کیفیت بالاتر و برتر که بتواند از قدرت صادراتی بیشتر برخوردار باشد اثر مثبت و تدریجی خود را آشکار خواهد کرد و در بعد بین‌المللی ارتقای موقعیت و شرایط با ثبات بیشتر را در ابعاد مختلف سیاسی و اقتصادی و حتی فرهنگی ایران فراهم خواهد کرد. البته هر دوی این جنبه‌ها نیاز به توضیحات بیشتر است که امید است در فرصتی دیگر یا توسط دیگر دوستان با جزئیات بیشتر به آنها پرداخته شود.
از بعد منطقه‌ای نیز به نظر می‌رسد موقعیت ایران را به‌عنوان قدرت برتر منطقه‌ای افزایش داده و موقعیت با ثبات کنونی و نفوذ فعلی ایران را که بدون ایفای نقش مثبت ایران در حل‌وفصل مسائل منطقه‌ای، هیچ رخدادی به سرانجام مطلوب نمی‌رسد تثبیت می‌كند و هم از این روست که رژیم صهیونیستی و همچنین عربستان و تا حدودی ترکیه و قطر را نگران کرده است که چگونه بتوانند موقعیت خود را بازتعریف كرده، خود را با شرایط جدید وفق دهند؟
بنابراین بیشترین حرکات افراطی را از ناحیه عربستان شاهد هستیم تا با توسل به رسانه‌هایی که با دلارهای نفتی سعودی تغذیه می‌شوند همچنین ایجاد اختلاف شیعه و سنی برای ایجاد وحدت در جامعه مسلمانان علیه ایران، فشار‌های مضاعفی را بر ایران تحمیل كنند. تلاش‌های آن کشور برای جلوگیری از موفقیت برجام «اظهر من الشمس» شد و رسوایی بیشتری برای حکام تازه‌به‌قدرت‌رسیده سعودی به بار آورد. ترکیه نیز نگرانی خود را پنهان نمی‌کند و فشارهایی را بر دولت آمریکا وارد کرده‌اند تا از حمایت بیشتر آنان برخوردار شوند، لیکن این دیپلماسی و حرکات معقول و پخته ایران بوده که با هرگونه افراط‌گرایی مقابله كرده و تاکنون به‌خوبی پیش رفته است تا از نتایج مربوط به برجام و اثرات آن برخوردار شود و به نظر می‌رسد که همه شرایط برای برخورداری ایران از مواهب آن فراهم است و اعتماد غربی‌ها اعم از اروپایی‌ها و دولت ایالات متحده آمریکا جلب شده است تا همکاری‌های لازم را با ایران داشته باشند؛ همکاری‌هایی که هم منافع ملی ایران را تأمین خواهد كرد و هم بر میزان امنیت ملی ایران خواهد افزود. قدری تأخیر در اعلام نتایج و توافقات اجرائی نمی‌تواند موجب نگرانی باشد، آنان که با استقامت توانستند اصل توافقات را به نتیجه برسانند، نگران این چند روز تأخیر نخواهند بود تا هیچ نکته مبهمی برای اجرای توافقات نداشته باشند.
منبع: شرق