چهارم بهمن‌ماه براي صنعت هوايي ايران روز خاطره‌برانگيزي است. ٥٠ سال پيش در چنين روزي نخستين بويينگ پهن‌پيكر خريداري شده وارد ايران شد و امروز بعد از گذشت ٥٠ سال، مجددا بحث تجهيز ناوگان هوايي ايران بر سر زبان‌ها افتاده است و حالا تنها هفت روز پس از اجرايي شدن برجام ١٦٠ شركت بزرگ هوانوردي نمايندگان خود را راهي تهران كردند تا يكي از بزرگ‌ترين رويدادهاي هوايي ايران را رقم بزنند.
چهارم بهمن‌ماه براي صنعت هوايي ايران روز خاطره‌برانگيزي است. ٥٠ سال پيش در چنين روزي نخستين بويينگ پهن‌پيكر خريداري شده وارد ايران شد و امروز بعد از گذشت ٥٠ سال، مجددا بحث تجهيز ناوگان هوايي ايران بر سر زبان‌ها افتاده است و حالا تنها هفت روز پس از اجرايي شدن برجام ١٦٠ شركت بزرگ هوانوردي نمايندگان خود را راهي تهران كردند تا يكي از بزرگ‌ترين رويدادهاي هوايي ايران را رقم بزنند. بحث خريد هواپيماهاي جديد از سوي ايران راهكارهاي خريد و نوسازي ناوگان هوايي ايران، گسترش همكاري‌هاي ترانزيت هوايي و (كارگو)، خريد و تعميرات قطعات هوايي، تامين مالي پروژه‌هاي فرودگاهي از مهم‌ترين مباحثي است كه اجلاس دو روزه هوانوردي كاپا، قرار است به آن پاسخ دهد.
حضور برندهاي مطرح هوايي دنيا در ايران و در راس آن ايرباس به همراه ١٠٠ شركت اروپايي كه خواهان فروش هواپيما به ايران هستند در كنار بيش از ٦٠ شركت ارايه‌دهنده خدمات و پروازهاي هوايي در ايران موجب شده است تا بنا به گفته حاضران در اين اجلاس، تحول در صنعت هوايي ايران تا يكي، دو سال آينده گزينه قابل دستيابي باشد.
پرواز مستقيم به امريكا
هرچند كه قرار بود ميهمانان خارجي اجلاس شان را با حضور اسحاق جهانگيري، معاون اول رييس‌جمهور آغاز كنند اما با غيبت جهانگيري اجلاس كاپا در ايران با حضور عباس آخوندي به عنوان عالي‌ترين مقام حاضر در اين اجلاس كليد خورد تا خبرهاي جديد در خصوص رايزني‌هاي نهايي در خصوص ايجاد خط هوايي ايران – امريكا، آمادگي براي مذاكره بدون واسطه با شركت‌هاي خارجي، تمايل به برقراري ارتباط با بويينگ و ايرباس، احتمال گسترش همكاري‌هاي هوايي با برندهاي اروپايي و آسيايي، گسترش همكاري‌هاي انجام ليزينگ‌هاي خريد هواپيما، امكان استفاده از صندوق توسعه ملي براي خريد هواپيماي نو در كنار الزام به خريد هواپيماي نو به عنوان دستورالعمل جديد ايرلاين‌ها از اخباري باشد كه عباس آخوندي در طول صحبت‌هايش در اين اجلاس عنوان كند.
همه بيايند جز صهيونيست‌ها
عباس آخوندي، وزير راه و شهرسازي كه در خلال صحبت‌هايش به موضوع نياز ايران به سرمايه‌گذاري خارجي در بخش هوايي تاكيد خاصي مي‌كرد بدون حاشيه از آغوش باز اين وزارتخانه براي سرمايه‌گذاران خارجي صحبت و تاكيد كرد: «در توسعه ناوگان هوايي ايران فرصت‌هاي مناسب سرمايه‌گذاري براي كشورهاي خارجي فراهم است و از نظر ناوگان كوتاه‌برد، متوسط‌برد و بلندبرد شرايط مناسبي فراهم خواهد شد. از نظر سرمايه‌گذاري در ايران به هيچ عنوان اجازه ورود واسطه‌ها را نمي‌دهيم. ارتباط فقط مستقيم خواهد بود و اگر هر سرمايه‌گذاري با پيشنهاد واسطه‌گري مواجه شد مستقيم به اينجانب اعلام كند. غير از شركت‌هاي متعلق به رژيم صهيونيستي همه شركت‌هاي دنيا مي‌توانند در ايران فعال باشند و حتي به شركت بويينگ كه موفق به حضور در اين اجلاس نشد نيز خير مقدم عرض مي‌كنيم.»
وي ايران را نقطه ثقل امنيت منطقه خواند و ادامه داد: «اميدواريم با رفع تحريم‌ها تعادل طبيعي به منطقه خاورميانه برگردد؛ ايران هزاران سال است كه تعادل پايدار در منطقه ايجاد كرده است. كشور ايران مركز تعادل منطقه است و بيرون بردن اين مركز تعادل از اين منطقه و فشار به آن موجب ايجاد حجم ناآرامي‌ها وعدم تعادل در منطقه شده است. با اين حال ايران در حال بازگشت به اين نقطه ثقل است.
فرودگاه امام منطقه ويژه شد
اين مقام وزارت راه همچنين از اعلام رسمي راه‌اندازي منطقه آزاد و ويژه اقتصادي فرودگاه امام تا چند روز آينده خبر داد و گفت: «همچنين ٢٥٠ ميليون دلار سرمايه‌گذاري جديد براي سيستم ناوبري در فضاي ايران انجام مي‌شود و فرودگاه‌هاي بزرگ كه نقش اساسي در حمل بار و جابه‌جايي مسافر دارند ايجاد مي‌شود. به زودي قرارداد توسعه فرودگاه امام با ظرفيت ٤٥ ميليون مسافر در سال منعقد مي‌شود و فضاي تجارت و فعاليت اقتصادي بهينه فراهم خواهد شد. در كنار فرودگاه امام خميني(ره) فرودگاه‌هاي شيراز، تبريز، اهواز و بوشهر توسعه مي‌يابند و به كمك سرمايه‌هاي جديد نوسازي خواهند شد. در عين حال فضايي را فراهم مي‌كنيم كه شركت‌هاي سرمايه‌گذار در ايران قدرت رقابت در منطقه از مسير ايران را به دست آورند.»
١١٤ ايرباس نو خريديم
آخوندي همچنين پيش از اينكه به سراغ مذاكرات پشت درهاي بسته خود با شركت‌هاي هوايي حاضر در اجلاس برود به جمع خبرنگاران آمد تا پاسخگوي سوالاتي باشد. خريد ١١٤ فروند هواپيماي ايرباس جديد يكي از مهم‌ترين خبرهايي بود كه در روزهاي گذشته مطرح شد و اما شبهه ورود هواپيماهاي دست دوم؛ موجب شد تا اين ورود هواپيماها با شبهه ورود هواپيماهاي فرسوده درهم آميزد، موضوعي كه آخوندي به صراحت به آن واكنش نشان داد و گفت: «همه هواپيماهايي كه خريديم نو خواهند بود و در نهايت طي روزهاي آينده قرارداد خريد اين ١١٤ فروند نهايي مي‌شود و بايد همه هواپيماها نوساز باشند كه اميدواريم با برنامه‌ريزي‌هاي صورت گرفته در طول ماه‌هاي آينده طبق شرايط ممكن تمام آنها وارد ايران شوند.»به گفته وي «در حال حاضر ٢٥٦ فروند هواپيماي مسافرتي داريم كه از اينها حدود ٤٠ درصد زمينگيرند و مابقي نيز بسيار سن بالايي دارند. با توجه به اينكه تعداد زيادي از ايرانيان در مناطق مختلف دنيا ساكن هستند قطعا ما نياز خواهيم داشت كه ناوگان هوايي خود را نسبت به اين نيازها تقويت كنيم.»
قطعا با بويينگ مذاكره مي‌كنيم
اين وزير كابينه يازدهم باز هم به موضوع بويينگ و ادامه رايزني‌ها با اين شركت اشاره كرد و هر چند در مورد علت نبود اين شركت هوايي در اين اجلاس ابراز بي‌اطلاعي مي‌كرد اما تاكيد كرد: «مذاكراتي براي خريد هواپيما با شركت بويينگ به انجام رسيده است، البته بايد توجه داشته باشيم كه هرگونه هواپيمايي كه براي ورود به ايران مذاكراتي درباره آن صورت گيرد، بايد مجوزهاي لازم را از سوي سازمان هواپيمايي كشوري دريافت كرده و پس از ارايه مجوز وارد ناوگان ايران شود.» به گفته وي مذاكره با بويينگ براي خريد هواپيماي بردبلند در دستور كار است. وي درباره شكايت برخي سرمايه‌گذاران درباره بالابودن نرخ كفايت سرمايه براي تاسيس ايرلاين‌هاي جديد نيز اعلام كرد: در اين رابطه صحبت‌هايي صورت گرفته كه در كنار بحث تضمين حداقل كفايت سرمايه، سازمان هواپيمايي در آينده نزديك تصميم‌گيري‌هاي جديدي داشته باشد تا كار سرمايه‌گذاران در اين رابطه تسهيل شود. آخوندي همچنين در واكنشي جالب رسانه‌ها را عامل انعكاس اخبار مرتبط با خريد سوخوي روسي كرد و گفت: «بحث خريد هواپيماهاي روسي نيز تا زماني كه سازمان هواپيمايي نسبت به آن اعلام موضع دقيق نكند، در دستور كار قرار نخواهند گرفت.»
امكان خريد به يورو و محاسبه به دلار فراهم شد
قائم‌مقام وزير راه و شهرسازي در امور بين‌الملل از نظر مساعد مقامات بانكي و مالي براي محاسبه خريدهاي خارجي بر مبناي امكان خريد يورو و محاسبه آن بر اساس دلار از دوشب پيش خبر و ادامه داد: «با توجه به اينكه امكان پرداخت دلاري از سوي ايران فراهم نبود در آخرين مذاكرات كه شنبه‌شب گذشته با مقامات بانك مركزي داشتيم متوجه شديم با پيدا شدن راه‌حلي جديد امكان خريد يورو و محاسبه آن به دلار صورت گرفته است.»وي تاكيد كرد: «افكت خيلي دقيق موضوع خريدهاي دلاري و يورويي را تحت نظر دارد و اين توافق مي‌تواند گره‌گشاي زيادي در مسائل خريد هوايي باشد.»
دو منبع تامين مالي ايرباس‌هاي جديد
فرهاد پرورش، مديرعامل شركت هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران هم در حاشيه اين اجلاس در خصوص تامين منابع مالي براي خريد هواپيماهاي جديد تاكيد كرد: «با توجه به مذاكرات انجام شده صندوق توسعه ملي و فاينانس خارجي دو منبع اصلي تامين مالي خريد اين هواپيماها خواهند بود. تلاش خواهد شد اين هواپيماها در قالب يك قرارداد قطعي و در كوتاه‌ترين زمان ممكن به كشور برسندو با توجه به ظرفيتي كه شركت ايرباس در تامين اين هواپيماها خواهد داشت، پيگيري‌هاي ايران‌اير ادامه پيدا مي‌كند. وي همچنين در مورد رفع معضل سوختگيري هواپيماهاي ايراني نيز تاكيد كرد: «در حال حاضر در پاريس، وين، لندن، آمستردام، فرانكفورت و كولن مشكلات ما براي سوختگيري به طور كامل حل شده است .»
ليزينگ،راه خريد هواپيما براي ايران
در ادامه اين اجلاس علي عابدزاده،رييس سازمان هواپيمايي هم به دنبال صحبت‌هاي مطرح شده در مورد نياز خريد هواپيما براي ايران با بيان اينكه ايران به ١٥٠ فروند هواپيماي مسافرتي جديد با ظرفيت بيش از ٢٥٠ مسافر احتياج دارد، گفت: «ما به ٣٠٠ هواپيماي با برد بلند احتياج داريم و اين در حالي است كه در حال حاضر تنها ٩ فروند از اين نوع هواپيما در ايران فعال است. در حال حاضر در ايران ٢٥٠ فروند هواپيماي مسافرتي وجود دارد كه از اين رقم حدود ٤٠ درصد آنها زمينگير بوده و ميانگين سن آنها ٢٠ سال است. ايران تلاش مي‌كند با توجه به فضاي ايجاد شده پس از لغو تحريم‌ها اين ميانگين سن را به ١٢ سال كاهش دهد.»
وي با بيان اينكه در حال حاضر ١٦ ايرلاين ايراني در آسمان كشور فعاليت مي‌كنند، ادامه داد: «تمام اين ايرلاين‌ها نياز به توسعه ناوگان و به‌روزرساني تجهيزات‌شان دارند كه ما آماده‌ايم در اين زمينه با تمام شركت‌هاي سرمايه‌گذار همكاري كند. صنعت هواپيمايي ايران آمادگي عقد قرارداد با تمام سرمايه‌گذاران و شركت‌هاي فعال در عرصه ليزينگ را دارد، ايران كه از نظر منابع انساني و چه از نظر امكانات تعمير و نگهداري هواپيما امكانات مناسبي دارد كه مي‌توان در اين بين به تجهيزات آسمان، ايران اير و فارسكو اشاره كرد. از اين‌رو ما با حفظ امكانات خود بحث خريد ٥٠٠ هواپيماي جديد در ١٠ سال آينده، جذب حداكثري سرمايه‌گذاران خارجي و داخلي، حركت به سمت خصوصي‌سازي تمام بخش‌ها و بهبود شرايط حاكميتي براي ايجاد آسمان امن را در دستور كار خود قرار خواهيم داد.»
تلاش خارجي‌ها براي بقا در ايران
در عين حال حضور برندهاي معتبرخارجي در اين اجلاس موجب شد تا پيش‌بيني‌ها از آينده مثبت ناوگان هوايي هم مورد توجه قرار گيرد. در شرايطي كه تنها هفت روز از لغو تحريم‌هاي ايران مي‌گذرد تلاش‌ها براي بقا از سوي برندهاي مختلف هوايي قابل توجه است. تاكيد عباس آخوندي براي مذاكره با وزير راه و شهرسازي بدون هيچ واسطه‌اي موجب شد تا صف مذاكره‌كنندگان با وزير قابل توجه باشد. از ايرباس و لوفت هانزا گرفته تا شركت‌هاي تركي كه در تمام سال‌هاي تحريم حضورشان در ايران را حفظ كرده بودند گروه‌هايي بودند كه مذاكرات چند دقيقه‌اي پشت درهاي بسته با وزير در حاشيه اجلاس را به مذاكرات چند ساعته در ساختمان بلندمرتبه وزارت راه و شهرسازي ترجيح دادند.
هرچند كه اكثر نمايندگان برندهاي خارجي همچون ايرباس، امبراير، بمباردير و چندين شركت ديگر حاضر به گفت‌وگو در مورد مذاكرات خود با وزير نشدند اما خروج با لبخند رضايت اين نماينده‌ها نشان از در راه بودن خبرهاي خوش از اين نشست‌ها مي‌داد. در اين ميان تيمور گودرزپور، نماينده لوفت هانزا از ميان برندهاي اروپايي حاضر شد در خصوص روند مذاكراتش با وزارت راه وشهرسازي صحبت كند و با ابراز رضايت از ادامه همكاري‌ها با ايران تاكيد كرد: «گروه لوفت‌هانزا تمايل دارد همكاري‌هاي خود در بخش هوايي، ناوبري، كارگو و مسافري را افزايش دهد. در حال بررسي هستيم تا اقدامات خودمان براي همكاري‌هاي بيشتر را انجام دهيم.»
پروژه نوسازي
انگار تاريخ هوانوردي در ايران «٤ بهمن» را بايد زركوب كند؛ درست در روزي كه نخستين بويينگ وارد آشيانه تهران شد و مسوولان وقت راه و هواپيمايي، براي اين رويداد جشن گرفتند، مديران مهم‌ترين غول‌هاي هوايي به تهران آمدند تا با كشوري كه ٣٥ سال در رادار سازندگان هواپيماهاي مرغوب و تراز اول غايب بود، آشتي كنند. اگر براي ايران در آستانه مدرن‌سازي، ورود بويينگ حادثه‌اي بود كه «آقاي شالچيان وزير راه تيمسار سپهبد خادمي مديرعامل هواپيمايي ملي و عده‌اي از نمايندگان مجلسين و گروهي از مديران و خبرنگاران مطبوعات» ٭ را به سالن فرودگاه مهرآباد بكشاند تا «جشن» بگيرند، نشست بين‌المللي هوانوردي در تهران با حضور مديران ايرباس و بويينگ و گروهي ديگر از غول‌هاي هواپيماساز پيامي به آينده است از ايران پساتحريم؛ «ديوار ستبر محروميت فرو ريخته و حالا وقت بازيابي و نوسازي است».
در سال‌هاي محروميت، نه‌تنها جز توپولف‌ها و فوكرهاي مهياي سقوط، نمي‌توانستيم هيچ هواپيمايي بخريم كه حتي خبري از قطعه‌هاي حياتي هواپيماهاي مدرني نبود كه با ٤ بهمن ٤٨ راه خود را به ايران گشودند. به اين سان گذشته ما درهم‌آميخته با خبرهاي گهگاهي اما هميشه هولناك سقوط، مرگ‌ومير دردناك هوايي و فاجعه‌هايي كه با ساختن جك درباره‌شان، خود را به آنها كم‌كم عادت داديم: «مرگ دست خداست، هواپيما فقط وسيله است» يا «سفر خوشي را به آن دنيا براي شما آرزومنديم| امضا: شركت هواپيمايي». اگر دوران تحريم به پايان آمده و اگر خبرهاي خوشي در راهند كه مي‌گويند؛ «ايران ١١٤ ايرباس نو مي‌خرد» يا بويينگ آماده فروش هواپيماهاي «بردبلند» به ايران است، مي‌توان اكنون اميدوار شد كه نسل بعدي ايران، هرگز و هيچ‌وقت مفهوم جوك‌هايي كه نسل ما ساخت تا «به تلخي عادت كند» را دست‌كم در اين يك مورد درنيابد.
ما ايرانيان باور داريم كه شايسته بهتر شدنيم و به همين برهان است كه سرمايه و توسعه و پيشرفت را چون نادره‌اي فسونگر قدر مي‌دانيم. مدعي هستيم سال‌هاي دشوار و آزمون‌وخطاهاي پرهزينه را از سر گذرانده‌ايم و هرگز «آن سال‌ها» بازنخواهد گشت كه اگر به‌راستي چنين است اكنون دست‌كم شايستگي‌اش را داريم كه سوار هواپيماهايي ايمن‌تر و بهتر شويم و اين شايد قدم نخست بازگشت ما باشد. فلاش‌بكي به ٤٦ سال پيش، ٤ بهمن ١٣٤٨، فرودگاه مهرآباد؛ «نخستين جت غول‌پيكر هواپيمايي ملي طبق برنامه پيش‌بيني‌شده ساعت هشت و پنجاه دقيقه بر فراز فرودگاه ظاهر شد و پس از اينكه كاپيتان رضايي- خلبان ايراني آن به وسيله بي‌سيم از وزير راه اجازه گرفت، هواپيما روي باند فرودگاه نشست. از خلبان و دستياران او در سالن فرودگاه استقبال گرمي بعمل آمد و حلقه گلهايي بگردن ايشان آويخته شد»٭... و حالا پروژه نوسازي ايران در ٤ بهمن ٩٤ از سر گرفته مي‌شود، بياييد به سال‌هاي توقف كمتر فكر كنيم.
٭ در نوشتن بخش تاريخي گزارش، عينا از خبر تلكس خبرگزاري پارس در چهارم بهمن‌ماه ١٣٤٨ استفاده شده است.
منبع: اعتماد