روستای زیبای کندلوس با آب و هوای ییلاقی در دامنه سرسبز و خرم رشته کوه‌های البرز در منطقه کجور نوشهر واقع شده است. اگر اهل سفر باشید و به روستاهای مختلف ایران سری زده باشید، اولین خصوصیتی که چشمتان را جلب خود می‌کند، پاکیزگی و رعایت اصول بهداشتی در این روستاست. در همه جای روستا سطل‌های زباله وجود دارند و همه اهالی در حفظ زیبایی و پاکیزگی دهکده تلاش می‌کنند.
روایت است که ناصرالدین شاه قاجار بعد از عبور از منطقه به علت مشاهده عده‌ای از کولی‌های شاغل در کار فلز کاری آن را میخ‌ساز نامید. کندلوس که امروزه آن را میخ‌ساز نیز می‌گویند، شاهد تمدن‌های گوناگونی در ادوار مختلف تاریخ بوده و نشانه‌هایی از تمدن قبل از میلاد، تمدن ایران قبل از اسلام و تمدن ایران بعد از اسلام را در خود به یادگار دارد. میخ‌ساز شامل چهار دهکده به نام‌هایپیده، گیل کلا، میرکلا و کندلوس است. دهکده کندلوس که یکی از قدیمی‌ترین مجتمع‌های انسانی منطقه به شمار می‌رود، دردامنه‌های سلسله جبال البرز منتهی به دره زانوس واقع است.
کندلوس از محله‌هایی به نام‌های درزی کلا، ملاکلا، جورسری، جیرسری، بنیم سری و سری دله تشکیل شده است. مردم کندلوس خانه‌هایشان گلی، ولی چشمه‌هایشان گوارا است؛ امکاناتشان اندک، ولی مهربان و میهمان‌نوازند؛ سوخته از آفتاب و رنج کشیده از زمانه، ولی صبور و بردربارند. هنوز بانگ خروس و پرندگان رنگ‌دهنده روزشان و زوزه شغال و صدای رودخانه زمزمه خواب شبانگاهشان است.
کار و پیشه اهالی این دهکده از زمان‌های قدیم تهیه و تولید چوب و ذغال در زمستان و کشاورزی در تابستان بوده است و اکنون به دلیل قانون مراقبت از جنگل، اهالی علاوه بر کشاورزی به خیاطی و نجاری روی آورده‌اند. از صنایع دستی این دهکده می‌توان به بافتن جاجیم، ایزار (پارچه پشمی چارخانه دستباف)، بافتن جوراب، دستکش و بلوز پشمی گلدار و نمدمالی اشاره کرد.
علاوه بر نی (نی هفت بند) که متداول‌ترین آلت موسیقی کندلوس است، دهل و سرنا نیز از سابقه و شهرت بسزایی در منطقه برخوردار است. سرنا که در زبان محلی‌ها به پسپسی معروف است، از چوب شمشاد تراشیده می‌شود. مردم دهکده کندلوس به خصوص بومیان آن سفیدپوست و در بعضی موارد بور و چشم آبی هستند. اهالی کندلوس مردمانی مهربان و میهمان نوازند و هرگز محبتی را بی‌پاسخ نمی‌گذارند.
در این دهکده گدا وجود ندارد و مردم عموما قانع و پرتلاش هستند. هرگز سرقت، قتل و جنایت در این دهکده صورت نگرفته است،با آنکه نه ماه از سال اکثر خانه‌ها خالی از سکنه و درهای منازل باز است. در این دهکده به ندرت شنیده شده است که زنی طلاق گرفته باشد. زنان بیشتر از مردان برای تأمین هزینه زندگی و خانواده تلاش می‌کنند. آسیاب کردن گندم، سفید کردن خانه، شکستن هیزم برای تنور، دوشیدن گاو، جالیزکاری، کاشتن سبزی خوردن از جمله وظایف قطعی یک زن در این روستا به شمار می‌رود.
رسم مج در کندلوس
مراسم نوروز و تحویل سال نو در کندلوس با آداب و رسوم ویژه‌ای همراه است. از جمله مراسم بسیار زیبای هنگام حلول سال نو، مراسم سال مج (خوش قدم) است: ابتدا نام چند کودک یا نوجوان خانواده را انتخاب و با استخاره از قرآن مجید نام هر یک که خوب آمد به‌عنوان سال مج انتخاب می‌شود. این کودک یا نوجوان به محض تحویل سال نو با سینی محتوی کلام الله مجید، سبزه، شیرینی و یک ظرف آب قبل از دیگران وارد خانه می‌شود و آب را در گوشه اتاق‌ها می‌ریزد و به این ترتیب سالی پربار و برکت برای خانواده به ارمغان می‌آورد.
از جمله فعالیت‌هایی که به کندلوس در کنار زیبایی‌های طبیعی جلوهای خاص بخشیده و موجب شده است که این دهکده از شهرت بسزایی برخوردار شود، برپایی دو موزه مردم‌شناسی و موزه گیاهان دارویی در این آبادی است.
موزه گیاهان دارویی کندولس
موزه گیاهان دارویی مجتمع کشاورزی کندلوس در سال ۱۳۶۵ با هدف‌های کشت، پرورش، تولید و بسته‌بندی گیاهان اصلی دارویی و معطر و همچنین تولید اسانس‌ها و روغن‌های گیاهی تأسیس و برای اولین بار در ایران باغ بوتانیک (موزه گیاهان دارویی) در زمینی به مساحت ده هکتار بر پا شد که با کاشتی بالغ بر ۲۵۰ گونه گیاه ژنتیک ارزشمند در ایران به تولید و عرضه محصولات گوناگون در زمینه‌های مختلف اقدام و محصولات خود را به اکثر کشورهای جهان صادر می‌کند.
موزه مردم‌شناسی کندلوس
مجموعه اشیاء نگهداری شده در مجموعه فرهنگی کندلوس در بخش‌های مختلف طبقه‌بندی شده است. این اشیاء شامل بافته‌ها، پوشاک و زینت‌آلات روستایی، مجسمه‌ها، نقاشی‌های سنتی و قهوه‌خانه‌ای، ظروف و ابزارآلات فلزی و چوبی و اشیاء و ظروف سفالی، چینی آلات، وسایل روستایی از هزاره دوم قبل از میلاد تا دوره قاجاریه است. اسناد و کتب خطی، نسخ خطی، کلام‌الله مجید، دیوان اشعار و عقدنامه‌ها و فرامین نیز بخشی از این گنجینه به شمار می‌رود. در هر گوشه این فرهنگسرا، آثاری قرار دارد که با شناسنامه و اطلاعات دقیق، به صورت زیبایی در کنار هم چیده شده‌اند و راوی فرهنگ اقوام ساکن مازندران هستند. در یک کلام، فرهنگسرای کندلوس، نمایشگاهی مملو از زیبایی‌ها و تاریخ مردم منطقه مازندران است.
راه دسترسی به کندلوس
برای رسیدن به کندلوس، جاده کرج- چالوس را تا ۲۵ کیلومتری شهر چالوس طی کنید، پنج کیلومتر بعد از مرزن آباد و از دوراهی «دوآب» که به سمت کجور حرکت کنید، تابلوی «روستای فرهنگی‌تاریخی کندلوس ۴۲ کیلومتر» بهترین راهنما خواهد بود. پس از عبور از پل رودخانه چالوس و ورود به جاده آسفالته کجور که به طرف شرق کشیده شده، با طی مسافت حدود ۱۸ کیلومتر جاده آسفالته به دو راهی برمی‌خورید. از این دو راهی جاده آسفالته دیگری از مسیر اصلی کجور به طرف جنوب جدا شده که تا کندلوس حدود ۱۵ کیلومتر فاصله دارد. جاده منتهی به کندلوس نیز از نقاط زیبایی عبور می‌کند.
بهترین زمان برای بازدید از کندلوس
کندلوس همیشه زیباست، اما سفر به این روستا، در بهار و تابستان تجربه خاطره‌انگیزتری به همراه دارد. از فرودین تا آبان ماه، اثری از سرمای هوا نیست که مانعی برای لذت بردن از طبیعت باشد، به علاوه سرسبزی بهار، پرباری تابستان و زیبایی برگریزان پاییز هر یک به تنهایی می‌تواند کندلوس را مقصد دوباره سفر شما قرار دهد.
منبع: کجارو