گروهی از نیروهای ارتش در دو شهر عمده ترکیه یعنی آنکارا، پایتخت و استانبول با تانک و زره پوش وارد خیابانها شده و مناطق مختلف از جمله فرودگاهها، پارلمان و ساختمان رادیو و تلویزیون دولتی را تحت کنترل خود در آوردند و درگیریهای شدیدی در برخی مناطق روی داد. نیروهای ارتش ترکیه همچنین پلهای اصلی استانبول را بستند و هواپیماها و هلیکوپترهای جنگی در ارتفاع کم بر فراز استانبول و آنکارا به پرواز درآمدند.
در پی این رویدادها بنعالی ییلدیریم، نخستوزیر ترکیه گفت حضور نیروهای نظامی در خیابانهای استانبول بدون مجوز بوده و او اجازه نمیدهد تلاشهای غیرقانونی گروهی در ارتش به نتیجه برسد.
منابع خبری در حالی از ورود تانک به خیابانهای آنکارا خبر دادند که گروهی از مردم این شهر در مسیر حرکت تانکها دراز کشیدند و مخالفت خود را با این اقدام ارتش ابراز کردند. هزاران تن از مردم در مخالفت با این اقدام ارتش به خیابانها آمدند و با شعار حمایت خود را از دولت اعلام کردند.
در آغازین دقایق کودتا فرودگاه آتاتورک استانبول به تصرف ارتش درآمد و تمام پروازها متوقف شد. حریت گزارش داد که تانکها در مقابل ورودی فرودگاه آتاتورک مستقر شدند و رفت و آمد به این فرودگاه متوقف شد.
تصاویری نیز از حضور سربازان ارتش درون ساختمان تلویزیون دولتی ترکیه منتشر شد. تلویزیون دولتی که در آن موقع به تصرف نیروهای ارتش در آمده بود اعلام کرد که ارتش قدرت را در سراسر کشور به دست گرفته است.
از سوی دیگر، در بیانیهای که در ساعات اول کودتا از سوی ارتش ترکیه منتشر شد، آمده بود که ارتش "برای دموکراسی و حقوق بشر" اداره امور را در دست گرفته است. در این بیانیه آمده بود که تمام روابط خارجی کشور به شکل موجود باقی خواهد ماند. ارتش در بیانیهاش آورده بود که برقراری قانون باید اولویت اصلی باشد.
همچنین خبرگزاری رسمی ترکیه گزارش داد که عدهای از افسران ارتش "خلوصی آکار" رئیس ستاد کل ارتش را به گروگان گرفتند اما صبح امروز وی آزاد شد.
خبرگزاری آناتولی ترکیه همچنین به نقل از شاهدان عینی گزارش کرد هلیکوپترهای نظامی به سوی کاخ ریاستجمهوری تیراندازی کردند.
با گذشت ساعاتی از وقوع کودتا، وزیر دادگستری ترکیه اعلام کرد که کودتاچیان در دستیابی به اهداف خود شکست خوردند. دیلی صباح به نقل از وزیر دادگستری ترکیه اعلام کرد: اینها از گروه فتحالله گولن دستور میگیرند و مستقل از فرماندهی ارتش عمل میکنند.
فتحالله گولن
در همین حال گزارشها و تصاویری در شبکههای اجتماعی منتشر شد که حکایت دارد گروههایی از مردم در ترکیه برای برداشتن پول نقد جلوی ماشینهای خودپرداز بانکها صف بستند.
اردوغان خطاب به مردم: در مقابل کودتا از دولت مشروع حمایت کنید
با گذشت ساعتی از وقوع کودتا رییسجمهوری ترکیه با انتشار پیامی از مردم کشورش خواست در مقابل کودتایی که به راه افتاده، از دولت مشروع آنکارا حمایت کنند. درحالی که برخی منابع از خروج رجب طیب اردوغان از ترکیه و سفر وی با استفاده از هواپیمای شخصی به یک کشور همسایه خبر میدادند، منابع دیگری اعلام کردند که رئیس جمهوری ترکیه در حال حرکت به سمت استانبول است. اردوغان از مردم کشورش خواست در اعتراض به کودتا به خیابانها بروند. اردوغان در پیامی که از طریق اسکایپ منتشر کرد، خواستار آن شد که مردم علیه کودتاچیان در میادین اصلی تجمع کنند.
اردوغان :« کاملاً مشخص است که اقدام روی داده یک کودتاست و من منتظر این هستم که همهی مردم ما به میادین و خیابانها بیایند. ما در کنار یکدیگر میتوانیم پاسخ لازم و کافی را بدهیم. مشخص است که این کودتا در یک ساختار موازی (جنبش گولن) مدیریت و رهبری شده است.»
همزمان در حالی که گروهی از نظامیان در ترکیه اقدام به کودتا در این کشور کردند، شبکههای اجتماعی پس از وقوع ناآرامیها قطع شدند. شبکههای اجتماعی توئیتر، یوتیوب و فیسبوک در این کشور قطع شدند.
سخنان اردوغان پس از ورود به استانبول
با گذشت نزدیک به پنج ساعت از اعلام کودتا، رئیس جمهور ترکیه پس از فرود در فرودگاه آتاتورک استانبول، با حضور در جمع مردم، کودتای این کشور را شکستخورده خواند. رئیس جمهور ترکیه در جمع مردم استانبول با تاکید بر شکست کودتا گفت: دست در دست ملت ترک به جنایتکاران درس عبرت خواهیم داد.
وی در این کنفرانس خبری گفت: برخی در ارتش ترکیه از پنسیلوانیا یعنی محل سکونت فتحالله گولن دستور گرفتهاند. این کودتا نشان داد که سازمان گولن تروریستی است. گروهی کوچک از نظامیان مردم را هدف قرار دادند و نیروهای مسلح ترکیه با کمک نیروهای پلیس توانستند بر آنها مسلط شوند و این کسانی که این اقدام خائنانه را انجام دادند بهای کار خود را خواهند پرداخت.
رئیس جمهوری ترکیه تأکید کرد: این یک مسئلهای بود که باعث شد نیروهای مسلح ترکیه دست به دست هم دهند و کنترل را در دست بگیرند. این اقدام پیش از نشست نظامی کشور انجام شد و این سوال را ایجاد کرد که چرا اکنون این مسئله باید رخ دهد اما گویا عاملان نمیدانستند که ترکیه، ترکیه قدیم نیست و آنها هر کاری انجام دهند نمیتوانند به اهداف خود دست پیدا کنند.
اردوغان گفت: برخی نمیخواهند ترکیه متحد باشد. اما به اهداف خود نمیرسند و این گروه کوچک با ملت ترکیه میجنگند و ما با قدرت به کار خود ادامه میدهیم و وزرای دولت، در کابینه حاضر خواهند شد و اینگونه نیست که شورشیان میخواهند. ما در اینجا حضور داریم و مردم در حمایت از دولت حاضر شدهاند. وی در حالی که نشست خبری خود را نیمهتمام گذاشت در آخرین اظهارات خود عنوان کرد: مردم ترکیه به حضور هوشیارانه خود در خیابانها ادامه خواهند داد و تا زمانی که سربازان به پادگانها بازگردند آنها از خیابانها خارج نخواهند شد. همهچیز آشکار خواهد شد که چه کسانی در این شورش دست داشتند.
اوضاع ترکیه در صبح امروز
ساختمان پارلمان در آنکارا که از بامداد محل درگیری و انفجار بود برای مدتی در اختیار کودتاچیان قرار گرفت اما در نهایت با کشته شدن 16 سرباز از کنترل عوامل کودتا در آمد.
تنگه بسفر در استانبول هم که برای مدتی بسته شده بود مجددا بازگشایی شد.
همچنین اعلام شد یکی از طراحان اصلی کودتا مشاور حقوقی رییس ستاد ارتش، سرهنگ "محرم کوسه" بوده که طی ساعات گذشته از پستش برکنار شده است.
شبکه سیانان ترک اعلام کرد تلاش کودتا را دادستان نظامی کل با حمایت 46 افسر عالیرتبه ترکیه بر عهده داشتند و اجرای کننده آن دو فرمانده نیروی هوایی و زمینی بودند.
اکرم چاغلار، مقام سوم ارتش ترکیه هم در شهر ارزینجان دستگیر شد. تاکنون 34 تن از مقامات ارتش از جمله 5 ژنرال و 29 سرهنگ عزل شدهاند. همچنین دادستانی ترکیه دستور بازداشت تعدادی از اعضای شورای عالی قضات را صادر کرده است. همزمان دهها سرباز شرکت کننده در کودتا سلاح خود را در استانبول تحویل دادند.
نخستوزیر ترکیه هم اعلام کرد، در پی کودتای نیمه شب گذشته دستکم 754 تن بازداشت شدهاند. بنعالی ییلدیریم، نخستوزیر ترکیه با شکست خورده خواندن کودتای این کشور اعلام کرد، در پی وقایع نیمه شب گذشته دهها تن از سربازانی که در کودتا دست داشتهاند، بازداشت شدهاند.
این در حالی است که گزارشها حاکی از تداوم درگیریها در بخشهایی از آنکارا و استانبول است و تاکنون اعلام شده دستکم 60 تن کشته و 1000 تن دیگر زخمی شدهاند.
همچنین اعلام شد بنعالی ییلدیریم، نخست وزیر ترکیه "امیت دوندار" فرمانده اول ارتش ترکیه را به طور موقت جانشین "خلوصی آکار" رییس ستاد مشترک ارتش کرد که وضعیتش نامشخص بود اما سرانجام از دست کودتاچیان آزاد شد.
تاریخچه کودتا در ترکیه
کودتای شب گذشته نظامیان با شکست مواجه شد اما این اولین کودتای ارتش در تاریخ سیاسی ترکیه نبود و کودتا سابقهای طولانی در ترکیه دارد و همواره سیاستمداران از ارتش ترکیه و اقدامات آنها در هراس بودهاند. نظامیان ترکیه خود را مدافع نظام سیاسی و ثبات کشور میدانند و از زمان تاسیس این کشور چندین بار برای حفظ نظام علیه دولتهای منتخب غیر نظامی، وارد عمل شدهاند و کودتا کردهاند. ارتش ترکیه از سال 1960 چهار دولت این کشور را ساقط یا مجبور به استعفا کرده است. رابطه نظامیان و احزاب ترکیه همواره با تنش همراه بوده، که این تنشها ریشه در تاریخ آشفتگیهای سیاسی ترکیه دارد.
اولین کودتا
اولین کودتا در 27 ماه مه سال 1960 روی داد و ارتش ترکیه، دولت منتخب این کشور را برکنار کرد. دلیل این کودتا "بیکفایتی" دولت غیرنظامی وقت اعلام شد. این اولین مداخله ارتش ترکیه در امور سیاسی بود، اقدامی که جامعه این کشور را دو پاره کرد.
عدنان مندرس، نخست وزیر وقت ترکیه که به مدت 10 سال رهبری دولت را به عهده داشت، با قرص خواب اقدام به یک خودکشی ناموفق کرد و دو روز بعد به دار آویخته شد.
کودتای 12 مارس
دومین کودتا 12 مارس 1971 بود که ارتش علیه دولت سلیمان دمیرل، نخستوزیر وقت دست به کودتا زد. دمیرل نزدیک به 5 دهه در عرصه سیاست ترکیه فعال بود. او هفت بار سمت نخستوزیری ترکیه را به عهده داشت و دولت او دو بار توسط نظامیان ساقط شد.
کودتای خونین 1980
کودتای نظامی 1980 ترکیه، خونینترین کودتا از زمان تشکیل جمهوری ترکیه به شمار میرود. این کودتا به رهبری کنعان اورن علیه دولت سلیمان دمیرل صورت گرفت. ارتش گفت که برای پایان دادن به بحران ناشی از درگیری ملیگرایان و چپهای افراطی وارد عمل شده است.
پس از کودتای سال 1980 نزدیک به 600 هزار نفر بازداشت شدند. بسیاری از آنها شکنجه و 50 نفر نیز اعدام شدند.
کودتای پستمدرن
در سال 1997 ارتش ترکیه، دولت ائتلافی نجمالدین اربکان را مجبور به کنارهگیری کرد که در ترکیه از آن به عنوان "کودتای پست مدرن" یاد میشود. در آن سال، نظامیان با ارسال یادداشتی برای اربکان، نخست وزیر اسلامگرای این کشور از حزب رفاه، دولت او را به داشتن گرایشهای دینی در سیاست متهم کرد و خواهان کنارهگیری نخستوزیر شد که اربکان به این خواسته عمل کرد.
منبع: ایسنا