واپسین ساعات روز پنجشنبه و هنگامی که دیگر همگان خود را برای خوابیدن و آماده شدن برای روز کاری فردا آماده می‌کردند، فرانسه بار دیگر با حادثه‌ای‌ هولناک، شوم و تلخ دیگری مواجهه شد. فرانسه در سال‌های اخیر شاهد رخدادها و حوادث تروریستی بسیاری بوده است اما آنچه روز پنجشنبه صورت گرفت، نشان داد که تلاش‌های فرانسه در ماه‌های اخیر برای مبارزه با تروریسم و ریشه‌کن کردن آن، نتیجه‌ای به همراه نداشته است.

آنها گمان می‌کردند که توانسته‌اند تروریسم و داعش را در فرانسه مهار کنند اما حادثه تروریستی نیس، نشان داشت که رویای آنها خیالی بوده است.

اروپا و کشورهای اروپایی در یک سال گذشته تجربه‌های تلخی را پشت سر گذاشته‌اند ولی ممکن است برای بسیاری این سوال مطرح شود که چرا فرانسوی‌ها بیش از هر کشور دیگری شاهد آن حوادث و تکرار این تجربه‌ها هستند؟ این مساله را البته باید در دو زمینه داخلی و خارجی مورد واکاوی قرار داد.

در عرصه داخلی، فرانسه نسبت به دیگر کشورهای اروپایی، از جمعیت بیشتری برخوردار است که بسیاری از آنها را مهاجران کشورهای شمال‌آفریقا و خاورمیانه تشکیل می‌دهند. بسیاری از این افراد به دلایل مختلف از جمله مسائل فرهنگی و تبعیض‌های حاکم بر فرانسه جذب جامعه این کشور نشده‌اند و نوعی به حاشیه رانده شده‌اند. به حاشیه رانده شدن این افراد و احساس تلخ تبعیض، سبب شده است تا بسیاری از این افراد به راحتی جذب گروه‌های تروریستی و خلافکار شوند.در واقع، جذب شدن در این گروه‌ها و فعالیت در آنها موجب هویت‌یابی و قدرت‌نمایی برای آنها می‌شود و آنها می‌توانند از این طریق انتقام خویش را نسبت به جامعه فرانسه و نهادهای حاکم بر این کشور بگیرند.

از دیگر سو، فرانسه در طول سال‌های اخیر در عملیات‌های برون‌مرزی علیه داعش در سوریه و عراق عملیات‌هایی هرچند اندک داشته است. این در حالی است که بسیاری از کشورهای دیگر اروپایی در همین اندازه نیز در جهت مبارزه با تروریسم در سوریه و عراق فعال نبوده‌اند. به‌طور مثال بریتانیا در سال‌های گذشته با عملیات بمباران هوایی در سوریه مخالفت کرده‌اند. مساله حضور فرانسوی‌ها در جبهه‌های مبارزه با داعش سبب شده است تا این گروه‌ تروریستی زمینه‌های مستعد را برای انتقام‌گیری از فرانسه داشته باشد.

با این حال، عامل دیگری نیز در تکرار این حادثه تروریستی در فرانسه موثر بوده است. داعش در هفته‌های گذشته شاهد شکست‌هایی سنگین در عراق و سوریه بوده است. این مسائل سبب شده است تا برای جبران آن شکست‌ها و همچنین کاستن فشار روی خود و همچنین انگیزه دادن به شهروندان خود، استراتژی گسترش دامنه بحران و افزایش حملات تروریستی در مناطق دیگر را دنبال کند.

آنها برای اجرایی ساختن این استراتژی کار دشواری در فرانسه ندارند. هم‌اینک داعش شهروندان بسیاری از فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی را جذب کرده است و در سوریه و عراق آنها را مورد آموزش قرار داده و از طریق آن افراد می‌تواند نقشه‌های خود را به راحتی عملیاتی کند. جمعیت بسیار این افراد و وجود زمینه‌های مستعد فراوان برای نشان دادن نارضایتی، سبب شده است تا دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی فرانسه با وجود تلاش‌‌های فراوان نتوانند اقدام چندانی برای مبارزه با آنها داشته باشند. به عبارت دیگر، تعداد بسیار این افراد هم سبب شده تا امکان ردیابی، پیگیری و نظارت برای دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی فرانسه فراهم نباشد. همچنین تروریست‌ها در این مدت‌ها از تاکتیک‌ها و روش‌های پیچیده اطلاعاتی و ارتباطی بسیاری استفاده می‌کنند و دایما نیز این تاکتیک‌ها و روش‌ها را تغییر می‌دهند و همین موجب می‌شود تا فرانسه از ناحیه‌ای ضربه بخورد که انتظار آن را ندارد.

با این حال، حادثه تروریستی شهر نیس بی‌تردید سبب خواهد شد تا آنها عزم‌شان را بیش از هر زمان دیگری برای مبارزه با تروریسم جزم کنند. در این چارچوب، مقامات فرانسوی در نخستین موضع‌گیری خود در این باره گفته‌اند که اقدامات ضدتروریستی‌شان را در سوریه بیشتر می‌کنند. خبرها نیز حاکی از این است که آنها بزرگ‌ترین ناو جنگی خود را به جنگ با داعش می‌فرستند. با این حال، باید دانست که فرانسه از نظر امکانات و منابع اطلاعاتی در سوریه و عراق در حد و اندازه امریکا و روسیه نیست.

به نظر می‌رسد که تلاش و اقدامات آنها در سوریه در قالب افزایش عملیات‌های هوایی و بمباران مواضع داعش در سوریه متبلور شود هرچند که درباره موثر بودن آنها سوالات بسیاری مطرح است. با این حال، مهم‌ترین اقدامی که فرانسوی‌ها در شرایط کنونی برای پایان بخشیدن این عملیات‌های تروریستی می‌توانند انجام دهند، در دو چارچوب مجزا قابل پیگیری است: نخست، تسهیل در روند مذاکرات بین‌المللی سوریه برای حل این بحران است. مذاکرات بین‌المللی سوریه در ماه‌های گذشته به نتیجه خاصی نرسیده است. البته نمی‌توان انتظار چندانی از فرانسوی‌ها در این باره داشت زیرا فرانسه امروز در سوریه چندان بازیگر بسیار موثری نیست. از سوی دیگر، فرانسه برای کاهش این اقدامات باید نظارت‌هایش نسبت به شهروندانی که به نوعی مظنون به همکاری با داعش هستند را افزایش دهد.

در این راستا، از چندی پیش مقامات فرانسوی از بررسی طرحی مبنی بر عدم اجازه برای ورود افرادی که در سوریه و عراق حضور داشته‌اند و عدم اجازه خروج به آنها خبر داده‌اند. در این چارچوب، حتی برخی خبرها حکایت از این دارد که دولت فرانسه طرح سلب تابعیت را دنبال می‌کند. این مساله، خبر جدیدی نیست و پیش از این حادثه همچنین طرح‌هایی مطرح شده بود که به دلیل برخی اعتراضات نسبت به آن مسکوت گذاشته شده بود ولی اینک انتظار می‌رود جدیت دولت فرانسه برای اجرایی شدن بیش از پیش شود.

با این حال، باید دانست حادثه تروریستی شهر نیس، تبعات فراوانی را داشته باشد. از جمله این تبعات را می‌توان در مسائلی چون محدودیت احتمالی شنگن، سخت‌گیری‌های بیشتر نسبت به مهاجران و آوارگان و همچنین مسائل داخلی فرانسه دید.

اتفاقات تروریستی ماه‌های اخیر در فرانسه موجب انتقادات بسیاری به طرح شنگن شده است و بسیاری معتقدند که شنگن موجب تردد راحت تروریست‌ها و تسهیل در انجام اقدامات تروریستی شده است. من گمان می‌برم که با حادثه تروریستی شهر نیس، روند تغییر و اصلاح در خصوص شنگن سرعت بیشتری را به خود بگیرد و کنترل‌ها بیش از پیش شود.

همچنین احزاب و گروه‌های دست‌راستی در فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی بهانه‌های لازم برای فشار به دولت‌های‌شان جهت ممانعت از ورود آوارگان و افزایش سخت‌گیری درباره مهاجران را پیدا خواهند کرد و به نظر می‌رسد در این باره نیز اتفاقاتی رخ دهد.

با این حال، تکرار حادثه تروریستی در فرانسه بر مسائل داخلی فرانسه نیز اثر خواهد داشت. تا کمتر از یک سال دیگر، انتخابات ریاست‌جمهوری در این کشور برگزار می‌شود و این حادثه و تکرار احتمالی آن موجب تضعیف بیشتر فرانسوا اولاند و افزایش شانس پیروزی احزاب راست‌گرایی چون حزب جمهوریخواه فرانسه (که همان گلیست‌های سابق هستند و اخیرا نام‌شان را از حزب اتحاد جنبش مردمی به حزب جمهوریخواه تغییر داده‌اند)، خواهد شد.

پیروز ایزدی

منبع: اعتماد