شینگن، ارمغان لوکزامبورگی‌ها برای تردد آسان در مرزهای اروپا، اکنون توسط داعش و گروه‌های تروریستی در معرض تهدید قرار گرفته است. نگاه بسیاری از فعالان شبکه‌های اجتماعی و گردشگران به اروپا از طریق فرانسه، این روزها به پرتال رسمی‌ کاخ الیزه  elysee.fr  دوخته شده تا آخرین واکنش‌های دولتمردان این کشور را از طریق این درگاه که اکثر اطلاعاتش به زبان فرانسه است، دنبال کنند.

درگاهی که این چند روزه، به نشر مطالبی اختصاص دارد که فرانسوا هولاند، رییس جمهور این کشور در صفحات شخصی خود در اینترنت منتشر می‌کند و از تجدیدنظر در معاهده شینگن میگوید. به نظر می‌رسد دومین معاهده مهم اروپا پس از رواج پول واحد اروپایی (یورو) در حالت متزلزلی قرار دارد و حامیانش، اکنون به مخالفان سرسخت آن تبدیل شده‌اند. حتی نروژ و سوئیس، کشورهای ثروتمند اروپایی که حاضر نشده بودند به جمع اتحادیه اروپا و واحد پولی یورو بپیوندند، معاهده شینگن را برای تردد آسان و راحت پذیرفته بودند. امری که امروزه،‌ به دردسری برای اقتصاد دوم اتحادیه اروپا یعنی فرانسه تبدیل شده  و برخی دیگر از اعضای پیمان، نظیر آلمان، اتریش و مجارستان را نیز به رفتارهای مشابهی برای اعمال کنترل‌های سخت مرزی متقاعد کرده است.

اوایل سال میلادی کنونی بود که خورخه فرناندز دیاز وزیر کشور اسپانیا، پیش از نشست وزیران ۱۱ کشور درباره مبارزه با تروریسم در پاریس گفت: مادرید قصد دارد معاهده شینگن را تعدیل کند، اقدامی‌ که با هدف نظارت بر مرزهای داخلی اتحادیه اروپا و آنچه آن را «محدودسازی تحرک جهادی‌ها» خواند در دستور کار قرار می‌گیرد. وی اذعان کرد که «سه هزار تروریست اروپایی که (از سوریه و عراق) باز خواهند گشت تهدیدی جدی برای ما به حساب می‌آیند، زیرا صدها تن از این افراد به راحتی امکان جابجایی دارند.

(گزارش ایرنا از تلاش اسپانیا برای تعدیل معاهده شینگن، ۱۱ ماه قبل از حوادث تروریستی پاریس)

قضیه‌ای که تنها ۱۱ ماه پس از پیش‌بینی‌ وی، با حملات مرگیار پاریس به اثبات رسید و نگاه‌ها را به سمت روادید شینگن معطوف کرد.

بر خلاف مفاد معاهده شینگن، دولت فرانسه پس از حملات این هفته، کنترل مرزی شدیدی را روی رفت و آمد‌ها به فرانسه در دستور کار خود قرار داده است. حملات خونبار گروهک تروریستی داعش که چند روز پیش در مراکز فرهنگی و گردشگری پایتخت مدرنیته اروپا یعنی پاریس اتفاق افتاد، بار دیگر تداوم سیاست درهای باز کشورهای عضو معاهده شینگن را که در اواخر قرن بیستم میلادی به تصویب رسیده بود، در‌ هاله ای از ابهام فرو برد.

البته این برای نخستین بار نبوده که فرانسوی‌ها، بر خلاف معاهده شینگن، مقررات سخت آمد و شد را برای تردد شهروندان غیر فرانسوی به خاک این کشور اعمال می‌کنند. اردیبهشت ۲۰۱۱ میلادی نیز به دنبال ناآرامی‌ها در تونس، و ورود پناهندگان تونسی به اروپا، فرانسه به طور موقت به تعلیق این معاهده پرداخت. ساركوزي و برلوسكني روسای جمهور و نخست وزیر وقت فرانسه و ایتالیا در يك نشست در رم، از بروكسل و دولت‌هاي ۲۵ كشور عضو اتحاديه اروپا خواستند که در خصوص نظام رواديد شینگن تجديد نظر اساسي به عمل آورند. اين قانون در سراسر اروپا به جز ايرلند و انگليس اعمال می‌شود.

به همین خاطر فرانسه به طور موقت مانع ورود یک قطار از ایتالیا به خاک فرانسه شد و اعلام کرد که به دلیل هجوم زیاد مهاجران لیبیایی و تونسی که از ناآرامی‌های این کشورها گریخته‌اند، در حال بررسی امکان تعلیق روادید شینگن است. امری که با توجه به حملات چند روز پیش، به نظر می‌رسد دوباره در دستور کار فرانسه قرار بگیرد. دولت فرانسه همچنین گشت‌های ویژه‌ای را در مرز با ایتالیا مستقر کرد که از زمان به اجرا گذاشتن قوانین روادید شینگن، بی‌سابقه بوده است.

البته این فرانسوی‌ها نیستند که بر خلاف معاهده شینگن دست به اقداماتی عملی زده‌اند. اتریش نیز از ترس ورود آوارگان به کشورش، حصار ۳۷۰۰ متری را ظرف شش ماه در مرز خود با اسلوونی خواهد کشید که برخی آن را ضربه‌ای مستقیم علیه پیمان آزاد تردد در بین اعضای معاهده شینگن می‌دانند.

(گزارش ایسنا از اقدام اتریش برای کشیدن حصار در مرز با اسلوونی)

آلمان که انتظار ورود بالغ بر یک میلیون پناهجو به خاک خود در سال جاری میلادی را دارد، روز جمعه اعلام کرد تا اواسط فوریه تدابیر موقت کنترل تردد در مرز را که در ماه سپتامبر اجرایی شدند، تمدید می‌کند. دانمارک نیز از اتخاذ تدابیری جدید برای مقابله با پناهجویان رونمایی کرد که شامل انتظار سه ساله برای برخی ادعاهای مربوط به ملحق شدن خانواده‌ها و طرحی برای اسکان دادن پناهجویان در چادر می‌شوند. ماه گذشته میلادی مجارستان که عضو اتحادیه اروپاست نیز در مرز جنوبی خود سیم خاردار مستقر کرد و موج مهاجران به سمت اسلوونی را منحرف کرد.

طبق معاهده شینگن  schengenvisainfo.com، شهروندان اتحادیه اروپا و هم‌چنین افرادی که روادید شینگن را از یکی از کنسول‌های کشورهای عضو دریافت می‌کنند، می‌توانند به طور آزاد در قلمرو شینگن تردد کنند. یعنی اگر شما در تهران از سفارت سوئد در ایران روادید شینگن از هر نوعی (Type C- Type D) دریافت کنید، در مدت مندرج در ویزا، قادرید پس از ورود به سوئد، به راحتی و بدون دریافت روادید مستقل دیگر به ۲۶ کشور عضو این پیمان سفر کنید. حتی اگر روادید شما بیش از ۳ ماه اعتبار داشته باشد، در هر یک از کشورهای عضو پیمان شینگن به طور قانونی می‌توانید ۹۰ روز اقامت کنید.

راه اندازی سیستم روادید شینگن و تردد راحت و آزاد در قلمروی اروپا، سبب افزایش گسترده گردشگر به سمت کشورهای اروپایی در سه دهه اخیر شد که نتیجه آن، افزایش قابل‌ملاحظه سفر گردشگران از کشورهای آسیایی که قابلیت سفر آزاد و راحت به اروپا را ندارند – به سمت کشورهای اروپایی شد. رشد چشمگیر صنعت گردشگری قاره سبز در سه دهه اخیر، از پاریس و برلین گرفته تا بارسلونا و آتن، همه و همه مدیون معاهده شینگن هست که یکی از تاریخی‌ترین تحولات در دیپلماسی بین‌المللی عصر مدرن به شمار می‌رود. روادید شینگن در کنار سیستم واحد پولی مشترک اروپا (یورو)، سبب شد تا خیلی از گردشگران بتوانند مکان‌هایی را در اروپا ببینید، که پیش از راه‌اندازی این سرویس، شانس بازدید از آنها بسیار کم بود.

مثلا براتیسلاوای اسلواکی یا برخی از کشورهای بلوک شرق که بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق مستقل شدند، خیلی به عنوان مقاصد گردشگری در اروپا به شمار نمی‌رفتند و در بسته‌های تبلیغاتی موسسات معتبر گردشگری جهان قرار نداشتند. اما امروزه به یمن روادید شینگن و خطوط هوایی به نسبت ارزان و راحت در محدوده شینگن، مسافرانی که به سمت وین اتریش می‌روند، می‌توانند با اتوبوس به مدت بیست دقیقه، خود را به پایتخت اسلواکی برسانند و از این کشور تاریخی و دیدنی، بدون ویزا  و بدون نیاز به تبدیل پول دیدن کنند.

همه این‌ها، فرصتی برای دیده شدن و لمس سبک زندگی در کشورهای مختلف و چند زبانه اروپا برای مخاطبان شد. فرصتی که تا پیش از این، امکان‌پذیر نبود. رشد گردشگری و درآمدزایی برای کشورهای فقیر اروپا مانند لهستان، یونان و بعضا اسپانیا، یکی از مهم‌ترین فواید برقراری روادید شینگن و تردد آزاد در قلمروی مرزهای اروپا بود. اما باید علاوه بر فرصت‌آفرینی در صنعت گردشگری قاره سبز، مساله را از جوانب دیگر نیز بررسی کرد. رشد مهاجران غیر قانونی و پناهندگانی که از مسیر آفریقای شمالی به یونان و اسپانیا می‌آمدند و خود را به کشورهای مرفه و پناهنده‌پذیر اروپا یعنی آلمان و اسکاندیناوی می‌رساندند، چالشی در معاهده شینگن بود. اگر چه این افراد بدون روادید به اروپا می‌آمدند، اما کنترل‌های مرزی هوشمند، سبب مشکلاتی برای کشورهای شمال اروپا شد که در سال‌های اخیر، جنگ‌های خاورمیانه و سیل آوارگان جنگ‌زده به مرزهای اروپا، به این چالش‌ها افزود.

حملات تروریستی خونبار در اروپا که چند سال پیش از مترو لندن آغاز شده بود و این روزها به خیابان‌های لوکس و نوستالژیک پاریس هم رسیده است، بار دیگر موضوع مرزهای باز و سامانه صدور روادید شینگن را که امکان تردد میلیون‌ها نفر را در داخل مرزهای اروپا می‌دهد، به صحبت روز رسانه‌ها تبدیل کرد. ظرف چند روز اخیر، صدها مقاله و گزارش در نشریات اروپایی درباره تجدیدنظر در معاهده شینگن و کنترل شدیدتر مرزها منتشر شده است که اهمیت موضوع را نشان می‌دهد.

(گزارش تلگراف از فراخوان فرانسه از اروپا برای کنترل شدید مرزهای باز معاهده شینگن)

روی دادن انفجارهای شدید در پاریس در چند روز اخیر، سبب ترافیک شدیدی برای تردد خودروها در مرز سویس با فرانسه نیز شد که سابقه نداشته است.

(منطقه Bardonnex Customs  بین فرانسه و سوییس که به واسطه کنترل‌های مرزی شدید، ترافیک سنگین را سبب شد)

البته سفارت فرانسه در مانیل پایتخت فیلیپین اعلام کرده است که فعلا قصد ندارد تا مقررات صدور روادید شینگن برای اتباع غیر اروپایی را محدود کند.

(تعلیق پرواز به فرانسه و نه تعلیق روادید شینگن – اعلام سفارت فرانسه در فیلیپین)

این موضوعی است که گلف نیوز نیز دیروز درباره تداوم صدور روادید شینگن توسط سفارت‌خانه‌های فرانسه در آسیا مورد تاکید قرار دارد و به نظر می‌رسد حملات پاریس، سبب تعلیق صدور روادید شینگن توسط کنسول‌های فرانسه در سراسر جهان نشده است. امری که شاید در آینده نزدیک با اتخاذ تصمیم‌های جدید امضا کننندگان معاهده مرزهای باز، دوباره در دستور کار سران اروپا قرار بگیرد.

(گلف نیوز : سفارت فرانسه صدور روادید شینگن را طبق معمول ادامه می‌دهد)

اما افزایش کنترل‌های مرز در فرانسه به دنبال حملات خونبار چند روز پیش، هم چنان ادامه دارد و این فرآیند، تردد راحت و سریع در مرزهای فرانسه را با کندی قابل توجهی همراه کرده است. تعللی که نه فقط به مرزهای فرانسه، بلکه به روند عضویت کشورهای جدید به معاهده شینگن نیز منجر خواهد شد.

اخیرا، وزیرکشور اسپانیا خورخه فرناندرز دیاز درگفتگو با روزنامه ال پایس و در اشاره به حوادث پاریس گفت: ما خواهان تغییر مقررات در معاهدات شینگین هستیم به نحوی که امکان بازگشت به شرایط کنترل مرزی را فراهم آورد. طبق همین گزارش او در حاشیه نشست وزاری امنیت اروپا و امریکا درملاقات با وزیر کشور فرانسه به منظور همکاری مشترک در پاسخ به تهدیدات جهادگران افراطی پس از حوادث خونبار پاریس یادآور شد که امکانات کنونی روادید شینگن فرصتی برای تحرکات گسترده جهادگران افراطی در سطح اتحادیه اروپا و از جمله در کشور ما است.

این اظهارات اوایل سال جاری پس از حملات تروریستی علیه روزنامه فرانسوی در پاریس و در نشستی مطرح شد که درست ساعاتی پس از تجمع عمومی‌ در پاریس علیه تروریسم که با حضور ده‌ها تن از رهبران جهان و مقامات امنیتی برگزار شده بود.

دو کشور بلوک شرق فقیر اروپا مانند رومانی و بلغارستان از سال ۲۰۰۷ خواستار پیوستن به پیمان شینگن شده بودند اما تاکنون با وجود تلاش‌های بسیار با مخالف آلمان، فرانسه و هلند مواجه شده‌اند. اکنون در پایان سال ۲۰۱۵ که اروپا با کابوس ترسناک دیگری در پاریس – قلب اروپای آزاد – مواجه شده، نخستین چیزی که در عرصه فعالیت‌های مسافرتی و گردشگری جلب نظر می‌کند، احتمال تجدیدنظر در مقررات شینگن است که قطعا با حدت و شدتی به مراتب بیشتر از گذشته مطرح می‌شود. در این صورت حتی اگر تغییرات شامل کشورهای عضو اتحادیه اروپا نشود نیز احتمال پیوستن کشورهای جدید به آن بشدت کم می‌شود. اما روادید شینگن تنها یک سوی ماجراست. این حوادث همچنین شانس برخی کشورها در انعقاد قردادهای دوجانبه حذف ویزا با اروپا را بشدت کاهش می‌دهد.

با این تفاسیر، شدت آسیب‌هایی که اتحادیه اروپا به خاطر اعمال قوانین روادید شینگن در یک دهه اخیر دریافت کرده است به گونه‌ای است که احتمال تجدیدنظر در این معاهده را افزایش می‌دهد. حتی به زغم برخی کارشناسان، اگر حملات تروریستی در اروپا، منجر به فروپاشی کامل روادید شینگن نشود، بندهایی از آن را برای اعمال کنترل‌های سخت بر اساس شرایط خاص و بنا به صلاحدید دولت‌های عضو معاهده، با تغییر رو به رو خواهد کرد.

این تغییرات می‌تواند مواردی چون:‌

کاهش تردد در منطقه شینگن از ۲۶ کشور به کشور‌های همجوار کشوری که روادید برای ورود به آن جا صادر شده،
محدودیت در تردد برخی از اتباع کشورها برای سفر به برخی از کشورهای عضو معاهده شینگن
محدودیت در صدور روادید در کشورهای خاص
اعمال محدودیت‌های مرزی برای اتباع کشورهای خاص
و مسائلی از این دست را سبب شود که نتیجه بازنگری در معاهده دهه هشتاد میلادی اتحادیه اروپا به نظر می‌آید. آن چه مسلم است، عزم گسترده سران اروپا برای تجدیدنظر در صدور روادید شینگن برای همه افرادی است که حائز شرایط دریافت آن هستند. این عزم، با حملات تروریستی در خیابان‌های آرام اروپا، به شدت افزایش یافته است و پیش‌بینی می‌شود جلسات بهاری اتحادیه اروپا که از ماه‌های آینده شروع به کار خواهد کرد را تحت الشعاع خود قرار دهد.

آیا اروپا فکر می‌کند با اعمال محدودیت‌های شدید مرزی و همچنین تغییر در سیاست‌های صدور روادید شینگن، می‌تواند از ورود ترویست‌ها و پناهندگان به کشورهای اروپایی جلوگیری کند؟ یا این که حذف شینگن، کاهش فعالیت‌های تروریستی در قاره سبز را برای سال‌های بعد، به ارمغان می‌آورد؟

ناگفته پیداست که مهاجران، پناهندگان و حتی تروریست‌ها، بدون روادید وارد کشورهای مقصد می‌شوند و لزوما، از مسیرهای قانونی وارد خاک اروپا نمی‌شوند. بنابراین محدودیت‌های صدور روادید، تنها ورود تاجران، محققان، دانشجویان و سیل عظیمی‌ از ده‌ها میلیون گردشگری که از سراسر جهان هر ساله به اروپا می‌روند را با مشکل رو به رو می‌کند. این مشکل، کاهش درآمد‌های ارزی اروپایی که با بحران اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند را سبب می‌شود.

برخی از کشورهای اروپایی، بخش قابل توجهی از درآمدهایشان از طریق صنعت گردشگری کسب می‌کنند و کاهش گردشگر، درآمد‌های ارزی آن‌ها را با مشکل رو به رو کرده و بحران اشتغال در صنعت گردشگری را سبب می‌شود. این بحران، می‌تواند سرآغاز بحران‌های دیگری در سراسر این کشور‌ها باشد که محرک چالش‌های مختلفی می‌شوند.

این که آیا داعش، جلادی برای فروپاشی نظام شینگن در اروپا خواهد بود یا خیر را باید در تحولات ماه‌های آینده اروپا جست و جو کرد. اما به هر حال، سال ۲۰۱۶ میلادی، سال سرنوشت‌سازی برای این قاره در حوزه معاهده شینگن خواهد بود.

منبع: کجارو